Makna bayi tidak 'tertebus' tanpa akikah

Ada orang bertanya tentang akikah.

Iaitu, apakah maksud 'seseorang bayi atau kanak-kanak tidak 'tertebus', selagi tidak dilakukan akikah untuknya'. 

Pertanyaan ini berkaitan dengan sepotong hadis. Iaitu sabda Nabi sallallahu 'alaihi wasallam:

الْغُلَامُ مُرْتَهَنٌ بِعَقِيقَتِهِ، يُذْبَحُ عَنْهُ يَوْمَ السَّابِعِ، وَيُسَمَّى وَيُحْلَقُ رَأْسُهُ

Terjemahan : [Setiap] kanak-kanak 'tertebus' dengan akikah [yang dilakukan untuk]nya. [Akikah terlaksana dengan] disembelih untuknya [haiwan ternakan] pada hari ketujuh [kelahirannya], diberi nama dan dicukur kepalanya.

Hadis ini hadis sahih. Ia direkodkan Imam Bukhari dalam Sahihnya, no.5155.

Hadis ini memahamkan bahawa setiap bayi dilahirkan dalam keadaan 'tergadai'. Sama seperti barang gadaian yang lain, ia boleh 'ditebus'. Tapi, cara 'menebus'nya ialah dengan melakukan akikah untuknya. 

Ini bermakna, selagi kanak-kanak itu tidak diakikahkan, ia kekal dalam keadaan 'tergadai'. Ia hanya dianggap 'tertebus' bila ia diakikahkan.

Bila sesuatu itu disifatkan sebagai 'tergadai', maksudnya ia milik kita, tetapi berada dalam penguasaan atau genggaman orang lain.

Demikian mafhum hadis di atas.

Apakah maksud 'setiap bayi dilahirkan dalam keadaan tergadai-tidak 'tertebus'-selagi belum diakikahkan' ini?

Pendapat 3 ulama

Terdapat beberapa pendapat ulama.

Pendapat pertama ialah pendapat Imam Ahmad bin Hambal r.a. 

Menurut beliau, ungkapan الْغُلَامُ مُرْتَهَنٌ بِعَقِيقَتِهِ (Setiap kanak-kanak 'tertebus' dengan akikah yang dilakukan untuknya) bermaksud :

إذا لم يعق عنه فمات طفلا لم يشفع في أبويه

Terjemahan : Jika ia (bayi atau kanak-kanak) tidak diakikahkan, kemudian ia mati ketika masih kecil, ia tidak [dapat] memberikan syafaat kepada kedua ibu bapanya [di hari akhirat kelak].

Ringkasnya, pendapat Imam Ahmad ini berkaitan kanak-kanak yang meninggal semasa kecil, dan belum diakikahkan.

Dalam keadaan ini, di hari akhirat kelak, si anak kecil ini tidak akan dapat memberi syafaat kepada kedua ibu bapanya.

Oleh itu, berdasarkan pandangan Imam Ahmad ini, maksud 'setiap kanak-kanak dilahirkan dalam keadaan tergadai-tidak 'tertebus'-selagi belum diakikahkan', ialah 'ia tidak dapat memberi syafaat kepada kedua ibu bapanya di hari akhirat jika ia mati (semasa kecil) sebelum diakikahkan'.

Ini bermakna, jika bayi ini mati semasa kecil setelah diakikahkan, maka ia dianggap telah 'tertebus', iaitu dengan makna 'boleh memberi syafaat kepada kedua ibu bapanya' di hari akhirat kelak.

Dalam erti kata lain, 'orang yang tertebus' (المرتهَن)bermaksud 'orang yang boleh memberi syafaat kepada orang lain'.

Ibn Qayyim 'sanggah' Imam Ahmad

Walau bagaimana pun, pendapat Imam Ahmad ini disanggah oleh Imam Ibn Qayyim rhm. 

Hujjah beliau, seseorang yang dapat memberi syafaat kepada orang lain (seperti para nabi, rasul dan syuhada') tidak dinamakan المرتَهن ('yang ditebus' atau 'yang tertebus').

Oleh demikian, tidak tepat ditafsirkan ungkapan 'setiap bayi 'tertebus' dengan akikah' dengan mengatakan 'setiap bayi dapat memberi syafaat dengan sebab akikah yang dilakukan untuknya'.

Menurut Ibn Qayyim, ungkapan الْغُلَامُ مُرْتَهَنٌ بِعَقِيقَتِهِ (setiap kanak-kanak 'tertebus' dengan akikah yang dilakukan untuknya) bermaksud 'setiap kanak-kanak terbebas daripada syaitan disebabkan akikah yang dilakukan untuknya'.

Beliau menyatakan : 

المراد أن العقيقة تخليص له من الشيطانِ ومنعِه [له] من سعيه في مصالح آخرته

Terjemahan : Yang dikehendaki [dengan 'setiap kanak-kanak 'tertebus' dengan akikah] ialah akikah membebaskannya daripada syaitan, dan [daripada tindakan syaitan] menghalangnya daripada berusaha untuk kemaslahatan akhiratnya".

Oleh demikian, berdasarkan pandangan Imam Ibn Qayyim ini, 'setiap bayi dilahirkan dalam keadaan tergadai-tidak 'tertebus'-selagi belum diakikahkan', bermaksud 'ia tidak terbebas daripada syaitan selagi tidak diakikahkan'.

'Tertebus' bermakna 'sejahtera'

Pendapat ketiga pula ialah pendapat al-Mulla Ali al-Qari. Dalam karyanya Mirqatul Mafatih, beliau mencatatkan :

"الغلام مرتهن"...أي : مرهون بعقيقته يعني أنه محبوس سلامته عن الآفات بها أو أنه كالشيء المرهون لا يتم الاستمتاع به دون أن يقابل بها لأنه نعمة من الله على والديه فلا بد لهما من الشكر عليه.

Terjemahan : "[Setiap] kanak-kanak 'tertebus' dengan akikah [yang dilakukan untuk]nya", maksudnya [kanak-kanak] bergantung kepada akikahnya, yakni kesejahteraannya daripada penyakit 'tertahan' disebabkan akikah (apabila dilakukan akikah, sejahteralah ia daripada penyakit), atau ia seperti barang gadaian [yang] tidak dapat dinikmati sepenuhnya tanpa disusuli dengannya (akikah) kerana ia (anak) adalah nikmat daripada Allah ke atas kedua ibu bapanya, maka mereka mesti mensyukurinya [dengan mengadakan akikah].

Ringkasnya, menurut Mulla Ali al-Qari, 'setiap kanak-kanak 'tertebus' dengan akikah' bermaksud :

1. Setiap kanak-kanak sejahtera daripada penyakit disebabkan akikah yang dilakukan untuknya; atau

2. Nikmat mendapat anak dapat dinikmati sepenuhnya setelah ia diakikahkan. Selagi belum diakikahkan, ia seperti barang yang digadai yang tidak dapat 'dinikmati' sepenuhnya.

Oleh itu, berdasarkan pandangan ini, 'setiap bayi dilahirkan dalam keadaan tergadai-tidak 'tertebus'-selagi belum diakikahkan', bermaksud 'ia tidak sejahtera daripada penyakit selagi belum diakikahkan, atau ia tidak dapat 'dinikmati' sepenuhnya selagi belum diakikahkan'.

Kesimpulan penting daripada pandangan para ulama ini ialah kepentingan melakukan akikah untuk setiap anak yang dikurniakan Allah. 

Dengan melakukan akikah, ada kelebihan yang diperolehi si anak dan juga ibu bapa yang melaksanakannya.

Sebagai rumusan akhir, dinyatakan disini bahawa berhubung tajuk ini, penulis cenderung kepada pandangan Imam Ibn Qayyim dan Syaikh Mulla Ali al-Qari.

Wallahu a'lam.